Alleen al door zijn naam lijkt de Ctenolepisma longicaudatum een monster. En dat is hij ook voor veel boekenliefhebbers en antiquairs. Noemen we het beestje bij zijn Nederlandse naam, papiervisje, dan klinkt het al een stuk liever. Maar toch, dit diertje wordt ook ‘plaagdier nummer 1’ genoemd. Een geuzennaam voor zo’n klein insect.

Hoewel ik begrepen heb dat je het eigenlijk ook weer geen insect mag noemen. Insecten namelijk hebben meestal vleugels of althans restjes van vleugels. Ze worden volwassen via een metamorfose van larf tot eindstadium.
Papiervisjes zijn in oorsprong klein en groeien door steeds te vervellen. De ‘metamorfose’ van een papiervisje is daarom vergelijkbaar, vind ik, met een vel papier dat ontstaat op een schepraam.
Het papiervisje hoort tot de familie van de franjestaarten. Hij heeft het graag droog en warm en houdt van droge kost. Licht of zwaar, dat maakt hem niet uit. Niet in de zin van een doktersromannetje of een roman van Dostojewski (bij wijze van spreken). Maar in de zin van papier, behang, karton. Vooral historische boeken, die behoren tot zijn lievelingsmaal. Maar een antieke shunga is ook niet te versmaden.
Een shunga is een erotische Japanse prent. Is het kunst? Is het porno? Werd de shunga gebruikt als voorlichtingsmateriaal? Was de shunga zinnenprikkelend bedoeld? Er bestaan veel theorieën over.
Wat opvalt bij de shunga is dat de bedrijvers van de geslachtsdaad vaak worden bekeken of begluurd door iemand. Dat kan een persoon zijn, jong of oud, maar ook een klein dier. Hoewel ik nog nooit een glurend papiervisje ontdekt heb.

In de shunga rolprent die ik in mijn bezit heb, vallen geen erotische afbeeldingen meer te bewonderen. Maar daarom heeft hij aan schoonheid niets ingeboet. Iemand heeft zich te goed gedaan aan deze heerlijkheden. Ze zijn er keurig recht uitgesneden. Dat kan geen werk van een papiervisje geweest zijn. Ik weet ook niet of een papiervisje geïnteresseerd is in erotiek. Een volle maag is wellicht belangrijker.

Beeld: Shunga,  Japanse rolprent waar oorspronkelijk erotische afbeeldingen in stonden. Die zijn er uit gesneden. Wie was er het eerst? De snijder of het papiervisje?